Бұқаралық ақпарат құралдарында көптеген адамдар «Сыбайлас жемқорлық» деген ұғымға тап болады, сыбайлас жемқорлармен мәміле жасамауға шақыратын плакаттарды көреді.
«Сыбайлас жемқорлық» сөзінің өзі латынның «corrumpere» сөзінен шыққан-бүліну және «corruptio» -ыдырау, сатып алу, сатылу, бүліну. Бүгінгі таңда заңда белгіленген «Сыбайлас жемқорлық» ұғымының нақты анықтамасы «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» 18.11.2015 жылғы № 410-V ҚРЗ Заңында келтірілген.
Осы Заңның 1-бабында «Жауапты мемлекеттік лауазымды атқаратын адамдардың, мемлекеттік функцияларды орындауға уәкілеттік берілген адамдардың, лауазымды адамдардың өздерінің лауазымдық (қызметтік) өкілеттіктерін және соған байланысты мүмкіндіктерін жеке өзі немесе делдалдар арқылы жеке өзіне не үшінші тұлғаларға мүліктік (мүліктік емес) игіліктер мен артықшылықтар алу немесе табу мақсатында заңсыз пайдалануы, ал сыбайлас жемқорлық деп сол адамдарға артықшылықтар мен артықшылықтар беру арқылы пара беру» — делінген.
Басты проблема сыбайлас жемқорлық қоғамның барлық салаларында бар. Ол әртүрлі формалар мен түрлерде көрінеді. Сыбайлас жемқорлық табысы мен байлығына қарамастан қоғамның барлық әлеуметтік топтарын қамтиды. Сыбайлас жемқорлықтың жоғары деңгейіне ықпал ететін маңызды факторлар халықтың төмен табысы және саяси институттардың әлсіздігі болып табылады.
Сыбайлас жемқорлықтың тән белгісі лауазымды адамның іс-әрекеттері мен оның жұмыс берушісінің мүдделері арасындағы жанжал не сайланған адамның іс-әрекеттері мен қоғам мүдделері арасындағы жанжал болып табылады. Сыбайлас жемқорлықтың көптеген түрлері шенеунік жасаған алаяқтыққа ұқсас және мемлекеттік билікке қарсы қылмыстар санатына жатады.
Жемқорлықты қалай жеңуге болады? Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес, ең алдымен, азаматтардың сыбайлас жемқорлық қатынастарына қатысқысы келмеуінен көрініс табуға тиіс. Мемлекеттік органдар мен мекемелерге, коммерциялық немесе өзге де ұйымдарға жүгінер алдында оның негізінде қандай да бір орган, мекеме, ұйым жұмыс істейтін нормативтік базаны зерделеу ұсынылады. Өйткені, заңдарды білу шенеуніктің өз жағдайын теріс пайдалануды немесе өзінің лауазымдық міндеттеріне байланысты орындауы керек әрекеттері үшін пара талап етуді қашан бастайтынын түсінуге көмектеседі.
Мұны мемлекеттік органдар мен мекемелерге қатысты еш қиындықсыз жасауға болады. Мемлекеттік органдар қызметінің ақпараттық ашықтығы қарапайым азаматтарға сыбайлас жемқорлықпен өз бетінше күресуге көмектесуі үшін барлық мемлекеттік органдар өздерінің қызметін регламенттейтін нормативтік актілерді өздерінің ресми сайттарында интернет парақшаларына орналастыруы тиіс. Сондықтан, белгілі бір мемлекеттік органға хабарласпас бұрын, мысалы, интернеттегі сайтта, немесе интернет парақшасында бар осы органның қызметі туралы ақпаратты зерттеу ұсынылады.
Егер Сіз лауазымды тұлғаның немесе мемлекеттік органдарда басқару функцияларын орындайтын тұлғаның өз қызметтік бабын және өкілеттіктерін теріс пайдалануының құрбаны болған жағдайда, республиканың 14 облысы мен Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент қалаларында орналасқан Call-center 1424 нөмірі «Antikor Ortalygy» Азаматтарды қабылдау алаңына жүгіне аласыз. Мұнда Сіз:
— қабылдауға жазыла аласыз;
— кеңес ала аласыз;
— сыбайлас жемқорлық туралы хабарлай аласыз.
Сыбайлас жемқорлықпен күреспеу дегеніміз — барлық жойқын салдарды ескере отырып, оны қолдау.
Осыған байланысты сыбайлас жемқорлықтың себептерін жан-жақты зерделеу маңызды, өйткені себептерді анықтай отырып, сыбайлас жемқорлықтың қалыптасуына әсер ететін барлық ықтимал факторларды жоюға болады.
«Атырау облыстық орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі аумақтық инспекция» РММ-сі орман шаруашылығы, жануарлар дүниесін, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды қорғау және пайдалану саласындағы іске асыру, бақылау және қадағалау функцияларын орындауға уәкілетті мемлекеттік орган.
Инспекцияның мемлекеттік қызметшілері тарапынан сыбайлас жемқорлық көріністерін болдырмау мақсатында 28-02-51 нөмірі бойынша азаматтар үшін «Сенім телефондары» ұйымдастырылып, «Facebook» және «Instagram» парақшалары орнатылған. Олар бойынша қала тұрғындары, сондай-ақ қоғамдық және өзге де ұйымдардың өкілдері сыбайлас жемқорлық фактілері туралы хабарлай алады.
Атырау облыстық орман шаруашылығы және жануарлар үниесі аумақтық инспекциясының
бөлім басшысы, Әдеп жөніндегі уәкіл Э. Құрманғалиева